In zijn rol als infiltrant boekt Anton, tot tevredenheid van Schreieder van de SD al snel resultaat. In en buiten Rotterdam weet Anton, gewapend met een grote hoeveelheid kennis van verschillende ondergrondse praktijken zonder veel moeite zijn doelwitten voor zich te winnen. Bij arrestaties van verzetsleden door de SD laat hij zich meerdere keren in het bijzijn van zijn slachtoffers eveneens arresteren om zo lang mogelijk de schijn op te houden. Met hulp van de SD kan Anton van identiteit wisselen, inclusief vervalste persoonskaarten en andere hulpmiddelen om die identiteit aan te kunnen nemen. Anton van der Waals kan zich gaan voordoen als een uit Engeland gedropte Nederlandse geheim agent die in Nederland het contact moet gaan leggen met mensen uit het verzet.
Maar Anton zou Anton niet zijn als hij naast deze opdrachten ook niet iets voor zichzelf op touw zou zetten. Een van deze “uitstapjes” speelt zich af in de periode halverwege 1941, wanneer burgemeester Oud nog in functie is, maar zijn positie na de confrontaties met NSB’er van Burink al aan het wankelen is en hij zich beraadt over het neerleggen van zijn ambt (lees hierover terug in dit verhaal). Anton heeft voor deze gelegenheid zijn identiteit veranderd in Cranendonk (de achternaam van zijn moeder) en doet zich voor als Nederlandse geheim agent - sterker nog, een dubbelspion - die Oud, na eerst via via het contact te hebben gelegd, komt waarschuwen voor het feit dat de Sicherheitsdienst de burgemeester zou willen arresteren en opsluiten. Oud weet niet goed wat hij ermee aan moet en vertrouwt Anton niet helemaal, maar ook nu weet Anton zijn doelwit te overtuigen. Hij laat de burgemeester wat papieren van de SD zien en toont een pistool met op de kolf een inscriptie van een kroon en de letter W, met het verhaal dat hij dit pistool persoonlijk van koningin Wilhelmina in Londen heeft mogen ontvangen. Zijn opdracht was om in Nederland te infiltreren in de organisatie van de Sicherheitsdienst en de daar opgedane informatie door te spelen aan de Nederlandse regering in ballingschap in Londen. Door zijn infiltratiewerk bij de SD was hij op het spoor gekomen dat de Rotterdamse burgemeester op een lijst staat om gearresteerd te worden.
Anton kan Oud helpen met het regelen van een boot om de oversteek naar Engeland te maken. Ook daar zit de burgemeester niet echt op te wachten, maar in een vervolggesprek waarin Anton nog maar eens aandikt hoe goed zijn connectie met de Nederlandse regering in Londen is weet hij de burgemeester alsnog te overtuigen van het belang om uit de handen van de SD te blijven. Maar om een boot te regelen heeft Anton geld nodig. De burgemeester geeft hem 12.000 gulden.
Anton licht met zijn eigen verzinsel vervolgens Schreieder in dat burgemeester Oud het voornemen heeft om naar Engeland te vluchten. Voor de SD lijkt dit een perfecte kans om een V-mann als Anton mee te laten varen naar Engeland, waar hij vervolgens kan infiltreren in de Engelse organisatie. Schreieder regelt dat er in de haven van Scheveningen een zeewaardige boot klaarligt.
De weken daarna blijft het opvallend stil. Het contact tussen burgemeester Oud en Anton is nog sporadisch. De weersomstandigheden zijn volgens Anton niet best, waardoor de overtocht naar Engeland voortdurend uitgesteld moet worden. Een andere keer laat Anton weten dat hij op de Veluwe snel een vliegtuig heeft klaarstaan. Oud wordt ongeduldig en gaat ernstig twijfelen aan het verhaal van Anton wanneer hij van een havenmeester verneemt dat de weersomstandigheden op zee prima zijn en vervolgens hoort dat het insigne met een kroon en een letter W op vrijwel alle Nederlandse wapens te vinden is.
Schreieder, die ingelicht wordt over de twijfels van Oud moet zorgen voor een geloofwaardige actie om Anton niet helemaal door de mand te laten vallen en laat de burgemeester oppakken voor verhoor. Precies waar Anton hem voor gewaarschuwd had. Oud wordt over allerlei weinig relevante zaken uitvoerig aan de tand gevoeld en zijn positie komt nu echt ter discussie te staan. Voor burgemeester Oud is het genoeg geweest. Mede op advies van Seyss-Inquart legt Oud zijn functie neer als burgemeester van Rotterdam.
De operatie om Anton te laten infiltreren in Engeland is mislukt, maar Anton zelf is nog bruikbaar in vervolgacties. Hij komt er goed mee weg, want zijn plan om Oud gewoon een flinke som geld afhandig te maken was behoorlijk uit de hand gelopen. Het was nooit zijn bedoeling om in Engeland terecht te komen en gelukkig viel met alle vertragingen die hij zelf bedacht had het kwartje de voor hem gunstige kant op. Schreieder wil wel de 12.000 gulden die de burgemeester aan Anton gegeven ten bate van het Duitse Rijk van hem hebben. Anton belooft het geld te zullen geven, maar meldt kort daarna dat er is ingebroken in zijn woning. Schreieder laat de inbraak nog onderzoeken en er lijken sporen te zijn dat de inbraak gefingeerd is, maar toch wordt de zaak afgedaan als onopgelost. Anton is te waardevol om hem voor dit mogelijk frauduleuze vergrijp hard aan te pakken.
Het gaat te ver om nog uitgebreider in te gaan op alle acties die Anton van der Waals als zogenaamd Nederlandse geheim agent uitvoert en de golf aan arrestaties in verzetsgroepen die in de periode tussen de zomer van 1941 en de zomer van 1943 plaatsvinden. Zijn acties zijn succesvol, maar ondanks zijn aangenomen aliassen wordt zijn signalement steeds beter bekend binnen verzetskringen. Ook de naam Anton de Wilde (een alias) en Anton van der Waals duiken vaker op. Schreieder moet iets bedenken om zijn V-mann voor de bühne te laten verdwijnen. Anton moet dood, althans zo moet het lijken. In werkelijkheid moet hij zich een tijd op de vlakte houden, of beter nog, een tijdje naar het buitenland, uit het zicht van het Nederlandse verzet, om daarna weer terug in Nederland opnieuw onder een andere identiteit zijn werk te hervatten.
Schreieder neemt contact op met zijn collega Wölk, het hoofd van de afdeling van de SD in Rotterdam en vertelt dat er binnenkort een liquidatie zal plaatsvinden in het noorden van de stad. Natuurlijk moet er formeel onderzoek worden gedaan, maar Schreieder weet er meer vanaf en met alleen wat getuigenverklaringen kan de Rotterdamse afdeling de zaak daarna overdragen aan hem. Met Anton bespreekt Schreieder de verdere details. Er zal in zijn oude wijk, in de Zestienhovenstraat, niet ver van de plek waar hij is opgegroeid een aanslag op hem in scène gezet worden. De datum: 19 juli 1943, laat in de avond.
Die avond wordt Anton achterin een auto van de SD vervoerd naar de Zestienhovenstraat. Gekleed in een opvallende lichte regenjas stapt Anton uit en ijsbeert wat langs de huizen. Twee leden van Schreieders arrestatieteam blijven bij de auto en kijken wat om zich heen. Plotsklaps lopen vanuit het niets twee gewapende mannen de straat in die gericht op van der Waals hun pistolen leegschieten. Anton zakt theatraal in elkaar en de twee wachtende SD’ers zetten luidruchtig hun achtervolging in op de onbekende aanslagplegers. Door in de lucht te schieten en luidkeels ‘rahmen zu!’ te schreeuwen trekken ze veel aandacht van bewoners en zorgen zo slim voor getuigen die het incident geloofwaardig zullen maken. Met nog meer theatraal kabaal wordt Van der Waals door de twee SD’ers in de aangesnelde SD auto gesleept. De wagen rijdt in volle vaart naar het politiebureau aan de Bergsingel waar één van de SD’ers naar binnen vliegt, zich legitimeert en gespeeld overstuur meldt dat hij met spoed moet telefoneren met den Haag. De in verwarring gebrachte agenten van het bureau Bergsingel horen de SD’er aan de telefoon zeggen dat ‘Anton waarschijnlijk dood is en met spoed naar het ziekenhuis wordt gebracht, maar dat het niet meer zo veel zal uitmaken’. De SD’er vertrekt na het telefoongesprek meteen, stapt in de auto en rijdt met zijn collega en een zogenaamd dode van der Waals de wijk uit.
De agenten van het bureau Bergsingel weten niet goed wat ze ermee aan moeten, maar melden het incident aan de Rotterdamse SD-leider Wölk. Het Rotterdamse hoofd belt vervolgens met Schreieder in Den Haag die hem de opdracht geeft de volgende ochtend samen met de politie van het bureau aan de Bergsingel een onderzoek in te stellen. Op zoek naar mogelijke getuigen blijken in de Zestienhovenstraat inderdaad enkele bewoners te zijn die schoten gehoord hebben en twee mannen gezien hebben die een lichaam in een auto hebben gesleept. De Rotterdamse SD geeft deze informatie door aan Schreieder. Het gaat precies zoals was uitgedacht. Schreieder zorgt er daarna voor dat op 21 juli in alle Nederlandse kranten een bericht geplaatst wordt waarin een beloning wordt uitgeloofd van 10.000 gulden voor het vinden van de daders van de “politieke moord” op de Nederlandse staatsburger Anton van der Waals.
Het bericht van de aanslag en Anton’s dood wordt ook door Radio Oranje overgenomen. Het verzet is in verwarring, maar twijfelt aan de betrouwbaarheid. Anton’s vader en oudste zus vernemen het nieuws uit de krant. In rouwkleding melden ze zich bij het politiebureau aan de Bergsingel met de vraag om meer informatie. Helaas moeten de agenten hun het antwoord schuldig blijven. De Sicherheitsdienst in Den Haag heeft de zaak verder in behandeling genomen en informatie over het lijk van Anton moet ook daar opgevraagd worden. Informatie die ze in Den Haag proberen te krijgen levert niets op. Schreieder laat ze vakkundig op een administratief dwaalspoor zetten.
Anton moet voorlopig het land uit. Schreieder stuurt hem voor een opdracht naar Zweden, waar hij uiteindelijk maar kort verblijft. Na een tijdje zet Anton onder een zoveelste alias zijn praktijken weer voort in Nederland, maar voornamelijk buiten Rotterdam. Pas na de bevrijding zal hij weer groot in het landelijke nieuws komen.
Reactie plaatsen
Reacties