Na de capitulatie

Gepubliceerd op 16 oktober 2021 om 16:57

De dag na het verwoestende bombardement blijft het in de wijk rustig voor wat betreft Duitse activiteiten. Alleen op de Bergweg is er een colonne met voertuigen en marcherende Duitse soldaten te zien. De drukte die er is, is er voornamelijk als gevolg van het bombardement. Een omgekeerde beweging, nu van ramptoeristen uit omliggende gebieden, wandelt en rijdt de stad in om zich te vergapen aan alle verwoestingen. Gelukkig komt er ook hulp van buitenaf op gang. Hoewel het nauwelijks mogelijk is om gecoördineerd hulp te verlenen worden alle zeilen bijgezet om zo veel mogelijk bijstand te bieden. Dekens, lakens en matrassen worden overal vandaan aangevoerd en een stoet aan brandweerkorpsen van buiten Rotterdam helpt overal om het vuur in de nog brandende stukken binnenstad onder controle te krijgen. Om verdere plunderingen te voorkomen worden toegangswegen naar het centrum met afzettingen door hulpagenten bewaakt.


In het Bergwegziekenhuis is het een komen en gaan van personen die op zoek zijn naar vermiste familieleden. De H.B.S. aan de Bergsingel wordt voor een deel tijdelijk ingericht als Rode Kruis hulpziekenhuis en uit het puin van de gebombardeerde en beschadigde woningen in de Schiebroeksestraat, de hoek van de 
Bergselaan en de Lisstraat wordt huisraad gehaald dat nog te redden is. De gebombardeerde woonhuizen in de Willebrordusstraat en de Insulindestraat zijn vanwege instortingsgevaar te gevaarlijk om te betreden.

 

1940 Bergselaan verzamelen huisraad na het bombardement

Bewoners van de Bergselaan, de Lisstraat en de Schiebroeksestraat zoeken op de middenberm van de Bergselaan naar huisraad dat uit hun gebombardeerde woningen verzameld is. Op de achtergrond de achterzijde van beschadigde panden aan de Lisstraat.

 

1940 Bergselaan hoek Schiebroeksestraat na het bombardement
1940 Willebrordusstraat na het bombardement
1940 Insulindestraat hoek Bergweg na het bombardement
1940 Ambachtsschool Gordelweg na het bombardement

Nog een keer de hoek Bergselaan/Schiebroeksestraat en vervolgens de ravage in de Willebrordusstraat, de Insulindestraat /hoek Bergweg en de ambachtsschool aan de Gordelweg

 

De elektriciteit komt weer op gang in de avond van 15 mei, maar dat is van korte duur. De verduisteringsmaatregelen zijn weer van kracht en nu op last van de Duitse autoriteiten.  Autoverkeer is na zonsondergang verboden, tenzij met een machtiging die door de hoofdcommissaris van de politie is afgegeven. Vervoer is alleen beschikbaar voor transport van levensmiddelen of van gewonden. Diezelfde nacht moet worden overgegaan op de Duitse zomertijd. Nederland hanteerde sinds 1909 voor het eerst in het hele land dezelfde tijd, maar hield er op Europees niveau nog altijd een afwijkende tijd op na. De klokken gaan 1 uur en 40 minuten vooruit. 

 

In de eerste kranten die na het bombardement verschijnen staan naast alle mededelingen die namens de Duitse en Nederlandse autoriteiten worden gedaan tientallen berichten van personen en bedrijven die het adres van hun tijdelijke nieuwe onderkomen melden. In alle haast zijn souterrains en kamers als tijdelijke bedrijfs- of winkelruimte ingericht door gedupeerde ondernemers die in het centrum hun zaak in vlammen hebben zien opgaan. De bewoners in de wijk krijgen er in korte tijd een aantal tijdelijke winkels en bedrijven bij. Een schoenmaker uit de verwoeste Hoogstraat verhuist naar een souterrain in de Berkelselaan, het warenhuis van Peek & Cloppenburg, dat volledig in de as is gelegd opent tijdelijk een showroom in de confectiefabriek aan de Berkelselaan. Het hoofdkantoor van Van der Meer & Schoep verhuist naar een leegstaande woning boven het bakkerijcomplex aan het Willebrordusplein. Aan de Bergsingel openen tijdelijk kantoren van een paar verzekeraars, een architect en een tankrederij. Een tandarts hervat er zijn praktijk. Een grossier in schoonmaakartikelen houdt er tijdelijk kantoor en heeft magazijnruimte in de Voorburgstraat gevonden. En bestelkantoor van een kolenhandelaar verhuist vanuit het centrum naar de Willebrordusstraat 

Intussen wordt er alles aan gedaan om zo snel mogelijk de belangrijkste voorzieningen en het openbaar vervoer weer op gang te krijgen. In de verwoeste en na-smeulende binnenstad wordt met man en macht gewerkt aan het vrijmaken van doorgaande wegen en het repareren van het tramnetwerk. Voor het treinverkeer van de Hofpleinlijn vanuit de richting Den Haag, Scheveningen en Wassenaar zal de halte Bergweg voorlopig het eindpunt zijn.
En dan zijn er nog de kerkdiensten. Een flink aantal kerken in het centum zijn verwoest. Verdeeld over de stad worden verschillende zalen gehuurd voor de zondagse dienst. Het Victoria theater aan de Bergweg stelt voor de vrijzinnig hervormde gemeente de bioscoopzaal beschikbaar, waar voorlopig voortaan iedere zondagochtend om half elf een dienst gehouden zal worden. 
De scholen gaan ongeveer een week na het bombardement weer open. Het is de periode van de eindexamens en voor de H.B.S. studenten worden zo goed als het kan de examens mondeling afgelegd. Vanwege de bijzondere omstandigheden zal voor dit schooljaar een goed afgelegd mondeling examen voldoende zijn voor het diploma. 

 

 

Neeltje van het Lisplein verbaast zich er jaren later nog steeds over hoe snel de draad na het bombardement en de Nederlandse overgave alweer werd opgepakt. ‘We gingen al snel gewoon weer naar school, vader ging naar zijn werk en moeder mopperde op ons zoals ze altijd al had gedaan. Soms marcheerde er een colonne Duitse soldaten over de Bergselaan. Altijd zongen ze. Ik neuriede dan wel eens mee, maar dan werd mijn moeder kwaad.' 
De verbazing van Neeltje is wel begrijpelijk. Direct na de capitulatie ging er tegelijk met een gevoel van verslagenheid bij velen ook een zucht van verlichting op. Het geweld was voorbij. Het Rotterdamsch Nieuwsblad schrijft kort na het bombardement over hoe rustig en waardig de Rotterdammers het verlies dragen, maar of het woord “waardig” het juiste gevoel samenvat valt te betwijfelen.  Sommigen konden maar niet bevatten hoe gemakkelijk het Duitse leger de Nederlandse verdediging had weten te overrompelen en er was eerder sprake van verbijstering, verslagenheid en opluchting dan van waardigheid. Deze verwarrende mix van gevoelens uitte zich in een gelaten, berustende aanpassing aan de nieuwe omstandigheden. Er was sprake van andere machthebbers, maar het dagelijks leven in de wijk ging al snel ook weer gewoon verder. Natuurlijk was er bij sommigen ook rouw en verdriet om verloren familieleden of kennissen. Op de H. Bavinckschool in de Berkelselaan, waar de omgekomen Ottolina Schoon op school zat wordt nog nadrukkelijk stilgestaan bij alle gebeurtenissen, maar daarna wordt het lesrooster gewoon hervat zoals dat na een korte vakantie ook zou zijn gegaan.

 

Duitse militairen en functionarissen die kort na de capitulatie in contact komen met buurtbewoners gedragen zich, zoals vermeld in de proclamatie van burgermeester Oud, correct en vriendelijk. Duitse soldaten die in de winkels aankopen doen rekenen de goederen keurig af. Vooral koffie en chocola zijn populair.
Toch zijn er ook zaken die anders zijn. Sommige levensmiddelen zijn alleen nog op de bon verkrijgbaar om te voorkomen dat er onnodig gehamsterd wordt. Neeltje herinnert zich dat nog: 'Voor alles had je ineens bonnen. Voor brood, voor melk, voor kleren. Moeder kon nooit zo veel kopen als ze wilde.’ 
Ook draaien er het Victoria theater op last van het Duitse gezag geen Engelse films meer. Het programma kent nog wel Amerikaanse films, maar verder is het allemaal van Nederlandse of Duitse bodem dat er draait. De kranten zijn merkbaar onder Duitse invloed gekomen en ook de Nederlandse radio staat onder streng toezicht. Vanaf eind juni zijn er via de BBC vanuit Londen iedere avond om 21:00 uitzendingen van Radio Oranje te beluisteren, maar door de bezetters is het streng verboden om naar deze radio uitzendingen te luisteren. Toch volgen veel bewoners deze uitzendingen om zo op de hoogte te blijven van ontwikkelingen aan de kant van de geallieerden en van mededelingen van de Nederlandse regering in ballingschap. Wel wordt er met een minimale geluidssterkte geluisterd om geen slapende honden wakker te maken.

 

Reactie plaatsen

Reacties

Er zijn geen reacties geplaatst.